Soğuk Algınlığı ve Gripte Kullanılan Etken Maddeler

Soğuk algınlığı ve gribin en yaygın sebebi virüslerdir. Antiviral ilaçlar halihazırda piyasada var olmalarına rağmen etkinlikleri düşük, yan etkileri fazla olduğundan gripte semptomatik (belirtiler) tedaviye gidilir. Semptomatik tedavide de genellikle içinde ağrı kesicisi, antihistaminiği, dekonjestanı birlikte bulunan tabletler kullanılır. Bu etken maddelerin neler olduğuna ve ne işe yaradıklarına değineceğim.

Ağrı kesici, antiinflamatuar ve antipiretik (ateş düşürücü) etki
Kombine ilaçların çoğunda parasetamol veya ibuprofen bulunur.

Parasetamol: Neredeyse her yaş gurubunda güvenle kullanılabilen, ağrı kesici ve ateş düşürücü maddedir. Etkisi 2-4 saat arasında sürer. Yetişkinler için bir gün içerisinde alınabilecek maksimum doz 3000-4000mg kadardır. Daha yüksek dozlar karaciğer hasarına ve başka toksisitelere neden olabilir. Antiinflamatuar etkisi yok denecek kadar azdır. 1877’de bulunmuştur ve WHO’nun olmazsa olmazlar listesindedir. Bu liste en etkili ve en güvenli ilaçları barındırır. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) bu ilacın çocuklarda 38.5c üzeri beden ısılarında kullanılmasını önermektedir.

İbuprofen: Bu etken madde de neredeyse her yaş grubunda güvenli ağrı kesici, ateş düşürücü ve antiinflamatuar bir maddedir. Etki süresi yine parasetamol gibi 2-4 saat arasındadır. Antiinflamatuar ilaçların mide kanaması riski vardır, bu grup içinde diğerlerine oranla daha az mide kanaması riski içerir fakat alkolle birlikte kullanılmamalıdır. 1961’de bulunmuştur ve yine parasetamol gibi WHO’nun olmazsa olmaz listesindedir. Ateş düşürücü etkisi parasetamolden daha fazladır, antiinflamatuar olduğu için de boğaz ağrılarında, şişkin bademciklerde daha etkilidir.

Asetil salisilik asit (aspirin): İbuprofen gibi etki eder, çok sık karşılaşabileceğinizi sanmıyorum. Çocuklarda Reye sendromuna neden olabileceğinden enfeksiyonlarda doktor önerisi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.

Antihistaminikler
Kombine ilaçların içerisinde bazen bulunan maddeler arasında da antihistaminikler vardır. Histamin maddesi burnunuzun akmasına, gözlerin yaşarmasına ve hapşırmaya sebep olur.

Klorfeniramin maleat: Birinci jenerasyon antihistaminiktir ve medikal kullanıma 1949’da girmiştir. Tüm birinci jenerasyonlarda olduğu gibi uyku verme etkisi de bulunmaktadır(Uyku konusuna dekonjestanlarda yeniden değineceğim).

Triprolidin hidroklorür: Birinci jenerasyon antihistaminiktir, medikal kullanıma 1950’lerde girmiştir. Klorfeniramine göre vücuttan atılma hızı daha yüksektir, yine klorfeniramin gibi uykuya, sakinleşmeye sebep olabilir.

Desloratidin: Nispeten daha yeni bir ilaçtır, kullanıma 2001’de girmiştir. Selektif bir h1 reseptör antagonisti olduğundan uyku, sakinleşme gibi etkiler daha az görülür.

Dekonjestanlar
Kombine ilaçların içerisinde sıklıkla bulunan maddeler arasındadır. Çoğu uyarıcı, kalp atımını hızlandırıcı etkilidir. Antihistaminiklerin uyku yan etkilerini bastırırlar. Kombinasyona eklenme amaçları ise sinüslerde ve burunda olan tıkanmaları açmaktır. Burun açmak için benim en sevdiğim yöntem ise hareket yapmaktır, özellikle efor sarf ettiren hareketler yaptığınızda kan, o kas gurubunda toplanacak ve tıkanıklık ortadan kalkacaktır.

Efedrin: Metabolizma hızlandırıcı etkisi ve uyarıcı olmasından dolayı obezitede, astımda ve narkolepside kullanılır fakat tercih edilmemektedir. Kontrole tabi bir maddedir çünkü çok basit şekilde metamfetamine çevrilebilir. Yerini daha çok psödoefedrin (efedrine benzer) adlı maddeye bırakmıştır.

Psödoefedrin: Grip ve soğuk algınlığının semptomatik tedavisinde kullanılan kombine ilaçlar haricinde, sadece bu maddeyi içeren ilaçlar yine kontrole tabidir çünkü efedrin gibi methamfetamin üretiminde kullanılmaktadır. Üretimde kullanılması sizi korkutmasın, bu haliyle oldukça masum bir ilaç.
Doku hiperemisi ve ödemini azaltarak etki eder, aynı zamanda uyarıcıdır. Antihistaminiklerle kombine kullanıldığında onların yan etkilerini de azaltırlar. Tansiyon problemi olan kişiler doktorlarına belirtmelidir çünkü bunun da hipertansif etkisi vardır, doktorunuz tansiyonunuzun durumuna göre bu etken maddeyi içeren ilacı reçeteden çıkarmayı düşünebilir. 4-8 saat etki eder, bazı firmalar bunu yavaş çözünen tablet şeklinde üretmiştir, bunlar ise 12 saate kadar etki eder.

Fenilefrin: Etki ve yan etki olarak psödoefedrine benzemektedir. Atılımı 2-4 saat sürer, psödoefedrinden biraz daha kısa etkili olduğu söylenebilir. Kötüye kullanım riski çok düşüktür. Grip ile alakasız ama hemoroide yüzeysel olarak uygulandığında buradaki venlerin de kasılmasına ve semptomların azalmasına yardımcı olabilir.

Diğer

Oksolamin sitrat: Öksürük kesici olarak kullanılır. Etki mekanizması solunum yolundaki yangıyı gidermesidir.

Yazının sonuna gelmişken çok yapılan bir hatadan da bahsetmek istiyorum, bu evcil dostlarımızı ilgilendiriyor. İçerisinde parasetamol, asetil salisilik asit(aspirin) veya ibuprofen bulunan ilaçlar kedi ve köpeklerde çok ciddi toksisiteye sebebiyet verir. İlacın bebe aspirini veya şurup formda olması bunu değiştirmez. Özellikle kedilerde parasetamol çok şiddetli zehirlenmelere sebep olabilir. Bazı uç koşullar altında kedi ve köpekte veteriner hekimin yapacağı hassas doz ayarlaması ile kullanılabilir.

Bu yazı bilgilendirme amacı ile yazılmıştır, tedavi için kullanılmamalıdır. Bahsedilen kombine ilaçlar çoğu ülkede OTC yani tezgah üstü satılmaktadır. Yazıda bahsedilmemiş etken maddelerin eklenmesi için yorum yapabilirsiniz.