Gaz Maskesi
Gaz maskeleri, üzerlerinde kullanılan filtrelere göre havada bulunan toksik, zararlı gazları, kokuları ve tozları süzmeye yarayan kullanışlı araçlardır.
Temel olarak iki tipte gaz maskesi vardır, yarım yüz ve tam yüz. Tam yüz gaz maskesine her ne kadar elim gitse de sürekli kullanmak zorunda olduğum gözlüğümden dolayı cesaret edemedim. Onun yerine Drager’in 3300 modeli yarım yüz maskesinden edindim.
Kullanım amacım çoğunlukla koku (yol kenarında ölmüş kedi-köpek gördüğümde merakıma yenik düşer hemen poşete atar eve getiririm) ve formaldehit. Koku konusunda yarım yüz maske işimi halletse de, işin içine formaldehit girdiğinde gözlere de zarar verdiği için görme gözlüğümün üzerine arkadan bantlı, hava geçirmez güvenlik gözlüğü geçiriyorum. Yarım yüz maskesini tam yüz maskesine çeviriyorum diyebiliriz.
Sovyet maskeleri ve asbest tehlikesi
Yazının hemen başında belirteyim, bir şekilde bulduğunuz Sovyet veya antika sayılabilecek gaz maskelerini kullanmaktan kaçınmalısınız. Bunun iki sebebi var; İlk olarak maske filtreleri sınırsız ömürlü değildir. Çok iyi korunsa, asla hava almasa bile ısı, ultraviyole ışınlar ile yapıştırıcı malzeme niteliğini kaybedebiliyor. İkinci, belki de en önemli tehlike ise Rus GP-5 gibi filtrelerde kullanılan Asbest. Asbestli ortamda maske kullanılması gerekirken, maskenin içinde asbest var. Aman dikkat! Bunun sebebi o yıllarda asbestin tehlikesinin tam olarak anlaşılmaması ve bu filtrelerin aslında NBC (Nükleer, Biyolojik, Kimyasal) filtresi olması. Nükleer, biyolojik veya kimyasal savaş sırasında asbest içeren filtrenin kullanılması yarar/zarar oranını karşılar çünkü karşılaştığınız tehlike ölüm. Biber gazı, koku vs. durumunda asbestli filtre kullanmaktansa duruma katlanın daha iyi.
Filtre konumu, bağlantısı
Kişisel, hatta askeri kullanımda temel olarak iki filtre bağlantı tipi var; RD40 ve bayonet. Güvenlik güçleri için üretilen maskeler de RD40 filtre kullanır fakat nişan alma vb. işlemlerin kolaylaştırılması için filtre sol tarafa doğru çıkıntı yapar. Örneğin MKE SR-10.
Bayonet filtreler, iki adet maskenin sağında ve solunda bulunan filtrelerdir. Çoğu bayonet filtreye toz koruması olmasa bile toz koruma pedi ve sabitlemek için silikon aparatı ile toz koruma fonksiyonu kazandırabilirsiniz. Dez avantajı, iki tane bağlantı noktası olması nedeniyle kaçak riskinin artması, maskenin yüze oturup oturmadığından emin olmak için filtreyi kapatıp nefes alma testini yapmanın çok zor olması ve omuza dayanarak nişan alacağınız bir silahla kullanılamaması.
RD40 filtreler tek, genellikle maskenin ortasında aşağı doğru olan konserve biçiminde filtrelerdir. Vidalanarak takılır, ekstra toz koruması vs. fonksiyonu kazandırılamaz. Aldığınızda ne fonksiyonu varsa o şekilde kullanmak zorundasınız. Bayonete göre avantajı fiyatının biraz daha hesaplı olması, maskenin oturup oturmadığının kolay tespit edilmesi.
Filtre Tipleri
Aslında en önemli konu, hangi durumda hangi filtreyi kullanacağınızdır. Çoğu firmada olmasına rağmen ben tekrar bir tablo olarak göstermek istiyorum.
| AX | 65 °C altında kaynayan organik gazlar |
| A | 65 °C üzerinde kaynayan organik gazlar |
| B | İnorganik gazlar. Örneğin klor, hidrojen sülfit, hidrojen siyanid |
| E | Asidik gazlar. Sülfür dioksit, hidrojen klorid |
| K | Amonyak ve aminler |
| Co | Adı üstünde, Karbon Monoksit. Ama dikkat: Oksijen seviyesi yeterli değil ise Co filtrenizin olması bir anlam ifade etmez. |
| Hg | Civa Buharı |
| Reaktör | Radyoaktif iodin, metil iyodür |
| P | Bildiğimiz toz maskesi. 3 seviyesi vardır. |
| NBC | Nükleer, Biyolojik, Kimyasal savaş filtresi. |
Her ne kadar NBC maskesi ayrı olarak sınıflandırılsa da yaptığım araştırmalarda “A2B2E2K2 Hg Co P3” şeklinde sınıflandırılmış maskelerin aslında NBC maskelerinden çok da farklı olmadığını gördüm. Hatta ben hiçbir fark göremedim ama alıp detaylı inceleme şansım olmadı.
A1, A2 konusuna gelecek olursak bunlar filtreleme kapasitesini gösteriyor. Numara arttıkça hem daha yüksek konsantrasyondaki gazlara karşı filtreleme sağlıyor, hem de filtre ömrü daha yüksek oluyor. Örneğin A1 1000ppm, A2 ise 5000ppm. P, yani toz korumasında ise 3 seviye bulunuyor. Burada filtreyi çalıştığınız ortamdaki tozların boyuna, miktarına ve tehlikesine göre seçmeniz gerekiyor. Çok bulaşıcı bir viral salgında P3 filtre kullanılmalı.
P tipi filtreler basitçe bir kumaştan hepa filtreye kadar gider. Çalışma mekanizması tozu tutmaktan ibarettir.
ABEK filtrelerde ise temel olarak aktif karbon kullanılır. Aktif karbon materyali oldukça deliklidir ve zararlı kimyasal bu deliklerden geçerken aktif karbona takılır. Aktif karbon dışında bakır oksit, molibden oksit de filtre türüne göre bulunur. Aktif karbon adsorbsiyon ile filtreleme yaparken diğer filtre materyalleri kimyasal reaksiyonla zararlı gazı, zararsız hale getirir.
Filtreler Hakkında Pratik Bilgiler
Kötü kokuda, örneğin ceset kokusunda yeni olgularda A1 filtreler iş görürken(hatta ben gaz maskesi bile kullanmam), çürümeye yüz tutmuş cesetlerde amonyak salınımı da olacağından ABEK filtre kullanmalısınız, aslında gerekli olan A ve K fakat AK filtre piyasada bulunmuyor. Şüpheli bir ölümse, hastalık bilinmiyorsa buna P3 filtre de eklenmesi gerekir.
Formaldehit için her ne kadar özel formaldehit filtreleri olsa da AX, hatta A2 filtre ile korunmak mümkün oluyor. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da formaldehitin sadece gaz olarak değil, toz olarak da bulunabileceği. Böyle bir imkan varsa, yani formaldehitin kuruyabileceği bir ortam, P, yani toz filtresi de eklenmeli.
Biber gazında ise temel olarak 2 tip var, CS ve OC. Her iki gaz da normalde aerosol olarak ortamda bulunup toz filtreleri ile korunulabilecek gazlar olsa da eklenen solventler ile uçucu bir özellik kazanabiliyor. CS ve OC gaz için kullanılması gereken filtre AB ve P. Aeresol halindeki biber gazı, A filtresinin çabuk dolmasına yol açacaktır, kesinlikle bir toz filtresi de olmalı.
ABEK filtrelerde, filtrenin değiştirilmesi gerektiğini çalıştığınız gazın kokusunu almaya başlamanız ile anlayabilirsiniz. P tipi bir filtrede ise solunumda direnç oluşmaya başlar, zor nefes alırsınız.